Ik hoor jullie klacht
‘Ik hoor jullie klacht’ is het thema van de Micha Zondag 2013 in Nederland. Honderden kerken en gemeenten gaan aan de slag met deze tekst uit Jacobus 5: 1-11. Daarnaast preken nog eens duizenden buitenlandse zusterkerken over ‘Exposed: shining a Light on corruption’.
Over welke klacht gaat dat? Waarop moet het licht schijnen?
Corruptie is een van de belangrijkste veroorzakers van armoede . Veel zuidelijke NGO’s en kerken worstelen er mee, maar ervaren tegelijkertijd dat hier nog veel te weinig aandacht voor is. Daarom roepen met name de kerken uit het ‘Zuiden’ van de wereld de kerken uit het Noorden op om aandacht te vragen voor en te preken over corruptie. Zoals bijvoorbeeld het ontwijken van belasting door Westerse bedrijven in armere landen , waardoor noodzakelijke voorzieningen als scholen en ziekenhuizen niet van de grond komen.
Belasting in het Paradijs
Waar ligt de link tussen Nederland en corruptie? Een voorbeeld uit de alledaagse praktijk. Dit verhaal kan heel eenvoudig beginnen met een Westers bedrijf dat een Coltan-mijn bezit in Congo; Coltan is een onmisbare stof voor mobieltjes. Dit Westerse bedrijf betaalt relatief weinig om de mijn te beheren. Daarnaast kan het de winst in Congo heel klein laten lijken, omdat het bedrijf de hele productketen beheert. Dat is niet uniek. Ruim de helft van de wereldhandel vindt bínnen bedrijven plaats. Belastingdiensten gaan uit van verrekenprijzen gebaseerd op marktprijzen. Daardoor is een marktprijs moeilijk vast te stellen, laat staan door belastingdiensten te controleren. Zo wordt deze coltan goedkoop verkocht vanuit Congo.
Plots
Moeilijk verhaal, maar eenvoudige conclusie: dat levert bitter weinig inkomsten in Congo op.
Belasting hoeft er niet of nauwelijks worden betaald, want daarvoor gaat de Coltan nu eerst naar een belastingparadijs, zoals de Bahamas, Zwitserland of Monaco. En ‘plots’ is het veel meer waard dan in Congo. Omdat de Coltan meer waard is, verwacht je dat het bedrijf meer belasting moet betalen. Maar omdat het een belastingparadijs betreft hoeft dat niet. Dit alles brengt wel veel geld op, maar niet in het land van herkomst. Congo heeft het nakijken.
Netjes Nederland
Het opmerkelijke is dat Nederland ook een soort belastingparadijs is. Vrijwel alle grote multinationals hebben dochterbedrijven in Nederland. Deze vestigingen gebruiken ze om minder belasting te betalen, feitelijk werkt daar niemand. Ze bestaan slechts uit een brievenbus.
Daarom noemen we deze dochterbedrijven ook wel brievenbusfirma’s. Duizenden van deze brievenbusfirma’s sluizen geld door naar andere belastingparadijzen. Dit betekent dus minder inkomsten voor armere landen en voor Nederland zelf.
Openheid
Bedrijven maken gebruik van de verschillen tussen landen en zoeken uit hoe ze zo min mogelijk belasting hoeven betalen. Een internationaal probleem. Ja, maar Nederland kan wel degelijk dingen veranderen. Bijvoorbeeld door geen geheime aparte afspraken te maken met multinationals hoeveel belasting (hoe weinig) ze betalen. Openheid geven, is eenvoudig: wie heeft er eigenlijk allemaal welke afspraken met de Nederlandse overheid?
Waarom betalen?
Waarom zou je belasting betalen? Dat vragen heel veel accountants, advocaten en adviesbedrijven zich ook af en daarom helpen ze graag grote bedrijven om geen of te weinig belasting te betalen. Bovendien is het officieel niet verboden, het mag… Waarom dan wel betalen?
Omdat belasting broodnodig is voor een land. Je kunt er als regering scholen, ziekenhuizen, wegen en andere belangrijke zaken mee betalen.
Daar gaat het mis in arme landen. Als zij belasting missen, doordat westerse bedrijven gewoon te weinig of niets betalen, kunnen er minder scholen en ziekenhuizen gebouwd. Dit gaat waarschijnlijk om zo’n 160 miljard dollar per jaar. Als je zo telt, kost niet betalen van belasting dus uiteindelijk mensenlevens. En het levert armoede op.
Dubbel verdienen
Het schrijnende is dat we weliswaar wereldwijd betalen aan Ontwikkelingssamenwerking en leningen bieden. Maar dat geld halen we als rijke Westen en bedrijven weer net zo hard en dubbel terug. Uiteindelijk stroomt er meer geld uit het Zuiden van de wereld naar het rijke Noorden dan andersom…
Financiële wanpraktijken, zoals het ontwijken van belasting, zijn dus dichterbij dan je denkt. Daar kunnen we als kerken in Nederland ook onze stem tegen laten horen. Bijvoorbeeld via de politiek.
Dichterbij nog door zelf een eerlijke prijs te betalen voor de spullen die je koopt. Want alles heeft een prijs en als jij als consument die niet betaalt, betaalt een ander deze…
Horen
Veel Nederlandse kerken willen hier op 20 oktober, Micha Zondag, bij stil staan. Ze preken en zingen dan naar aanleiding van het bijbelboek Jacobus. Centraal thema op Micha Zondag is hoofdstuk 5 vers 4 uit Jacobus waar staat: “Hoor de klacht van het loon dat u de arbeiders die uw velden maaiden hebt onthouden. Het geroep van de maaiers is tot de Heer van de hemelse machten doorgedrongen.” De klachten zijn niet ongehoord, ook niet anno 2013. Dat biedt hoop in een wereld vol onrecht, aldus de Michabeweging.
Zitten ze stil?
Zitten kerken in Azië en Afrika dan stil als het gaat om financieel onrecht? Zeker niet. Aangemoedigd door Bijbelteksten als Amos 5: 12 en Kolossenzen 3:5 gingen Maleisische kerken en actiegroepen aan de slag met steekpenningen. De Illegale gelduitstroom vanuit Maleisië bedroeg op een gegeven moment 64 miljard per jaar, waardoor het in corruptie-index (CPI) ‘s werelds nummer twee was na China. Daarbij was Maleisië ook ‘wereldkampioen’ in omkoping 2012. Geen cijfers om trots op te zijn, menen Maleisische kerken. Ze voeren daarom campagne om licht te laten schijnen op steekpenningen, ook op het ‘kleine omkopen’. Omdat dit uiteindelijk altijd de allerarmsten raakt.
Zero geld
Veel Westerse bedrijven lijken zich neer te leggen bij het feit dat steekpenningen nodig zijn in de handel. Terwijl daarin juist goed een verschil te maken valt. In India ondervond men dat door de ‘zero rupee’ in te zetten. Bij de vraag naar smeergeld leverde men een nul roepie bankbiljet aan. Dit gaf een schokgolf onder corrupte ambtenaren. Doordat dit nul roepiebiljet zo vaak werd ingezet, begonnen ambtenaren hun gedrag te veranderen. Dat biedt hoop, ook voor andere corrupte systemen.
|
Zwarte maandag
Op anti-corruptiedag, december vorig jaar, liepen duizenden Zimbabwanen mee in een protest tegen corruptie. Een vreedzame mars doordrenkt met zang en gebed, mede aangezet door de kerken. Ook in Uganda protesteren veel mensen tegen corruptie. Ze doen dit elke maandag in het zwart gekleed met een wake op ‘Black Monday’. Een van hen, de Anglicaans bisschop Zac Niringiye, is daarvoor tijdelijk gearresteerd. Begin november doet hij zijn verhaal op een bijeenkomst rond de Goot500 in Nederland.
Licht
De boodschap van de Zimbabwanen, Maleisiërs en Ugandezen is niet alleen gericht aan de eigen leiders. Ze roepen de kerk over de hele wereld op om op te staan om samen Licht te laten schijnen over corruptie. Om samen hoop te bieden in een wereld vol hebzucht. Dat kan door mee te bidden voor leiders die zich uitspreken tegen corruptie. Of door de petitie ‘Global Call’ te tekenen. Micha biedt deze petitie tegen corruptie aan bij de wereldleiders van de G20 in november 2014. Voor die tijd hoopt men minsten een miljoen handtekeningen daaronder te verzamelen.