Hoezo klimaatprobleem? “Vroeger was het ook wel eens droog en warm!”

Predikant Folkert de Jong is er wel een beetje klaar mee: het klimaat waar zogenaamd “helemaal niks mis mee is” en morele keuzes in de supermarkt “waar je de wereld toch niet mee redt”. Intussen kampen boeren met mislukte oogsten, sterven diersoorten uit wordt onze voedselketen langzamerhand vergiftigd door de steeds groter wordende plasticsoep. Wordt het niet eens tijd voor Nederland om écht wakker te worden?   

 

Folkert de Jong |29 juli 2019 | Earth Overshoot Day 

 

Al zou ik mijn best doen, er is de laatste jaren niet aan te ontkomen: we hebben een milieucrisis, een klimaatcrisis, een weet-ik-veel-hoe-je-het-noemt-we-eten-de-aarde-op-crisis. Er is meer aan de hand dan alleen een temperatuursverhoging[1], we hebben ook een crisis als het gaat om de vervuiling van de oceaan[2] en een massale uitstervingsgolf[3]. Ik heb nu vast nog een crisis overgeslagen.

 

Een paar maanden geleden las ik een bijzonder aangrijpend boek: ‘Parable of the Sower’ van Octavia Butler. Het is een post-apocalyptische roman, oftewel: het speelt zich af in een wereld die naar de haaien gaat. De hoofdpersoon, Laura, groeit op in een omheinde gemeenschap. Buiten de muren gaat alles van kwaad tot erger, maar binnen de muren blijven de mensen ervan uitgaan dat het wel weer goed komt. Ze geloven dat de muren de plek veilig houden. Uiteindelijk wordt de gemeenschap op een kwade dag door de werkelijkheid overvallen. De muren worden afgebroken, het dorp wordt afgebrand en een roversbende plukt alles kaal. Laura moet op reis en sticht langzamerhand een nieuwe gemeenschap.

 

Het ontkenningsgedrag van de mensen waar ze mee was opgegroeid is een thema door heel het boek. Ontkennen hoe erg het is aan de hand van de meest onhoudbare strohalmen, maar met volle overtuiging. Het is maar al te herkenbaar in onze maatschappij. Er zijn twee varianten van het ontkenningsgedrag. Hard en subtiel.

 

Harde ontkenning: ‘Het is allemaal zwaar overdreven’

 

De eerste versie kennen we van Baudet en de zijnen. Voor deze mensen is ‘waarheid’ een rekbaar begrip en wetenschappelijke consensus weinig meer dan een politiek machtswoord. Deze vorm van ontkenningsgedrag uit zich in complottheorieën met als onderliggend thema het zwart maken van wetenschap. Ook onder christenen komt dit voor. Collega Henk-Jan Prosman vermoedt achter de klimaatactivisten een ‘antichristelijke en antihumanistische’ agenda.[4] Hij baseert zich op – naar mijn mening – dubieuze beweringen van journalist Tim Crok, die zich heeft toegelegd op de meest onwaarschijnlijke, uiterste mogelijkheden van de wetenschap.[5] Het zóu inderdaad allemaal mee kunnen vallen. De klimaatmodellen kúnnen minder erg uitpakken dan verwacht. Berekeningen over het weer zijn gebaseerd op kansberekening.

Het gevolg is dat er altijd een kansje is dat alles mee gaat vallen, maar volgens de consensus van de wetenschappers is dat erg onwaarschijnlijk. Het is bovendien onverstandig om maar te gokken op de kleine mogelijkheid dat het mee zou vallen. Wie die gok toch maakt, is schuldig aan hard ontkenningsgedrag.

 

Subtiele ontkenning: “Vroeger was het ook wel eens droog en warm”

 

Maar niet elk ontkenningsgedrag is zo hard. Vaker is het denk ik subtieler: ontkenning door eerst te stellen dat milieu ‘best belangrijk’ is, maar vervolgens alle zichtbare gevolgen van klimaatveranderingen ontkennen: “Vroeger was het ook wel eens droog en warm”. Ook kunnen gemakkelijk alternatieve milieuvriendelijke vormen van energiewinning zwartgemaakt worden:  “Nou, soja is ook slecht”, “biologisch is niet de oplossing”, “je kunt wel niet vliegen, maar je rijdt toch auto?”

 

Wat deze redeneringen in feite doen is verantwoordelijkheid afschuiven en degene die oprecht probeert goed te leven, onderuit schoffelen. Subtiel wordt de bio-etende Nederlander die ook maar wat ‘aanprutst’ ‘hypocrisie’ verweten. Natuurlijk is het zo dat er genoeg mensen zijn die vervelend vlaggen met hun moreel juiste keuzes. Maar goeiedag. Waarom zou het verkeerd zijn om te proberen groen te leven? Natuurlijk is het ‘niet genoeg’. Daar ben ik me maar al te goed van bewust. Goed willen leven kun je het beste niet doen om ‘alles op te lossen’, maar omdat het goed is van zichzelf. In Matheus 6 zegt Jezus dat God ziet wat in het verborgene gebeurt, het uiterlijk vertoon voegt niets toe. Het goede zélf is goed, is het doel.

 

Via verwondering naar andere keuzes

 

Kortgeleden stond mijn dochter een goede tien minuten met een open mond naar bijen te kijken die rond een aantal planten in de tuin cirkelden. Ik denk dat ontkenningsgedrag uiteindelijk niet op kan tegen dat soort oprechte verwondering en liefde voor Gods schepping. Als we bij die liefde voor de schepping beginnen, leren we er op te letten en willen we de scheuren zien. Dan gaan we er iets tegen doen. Hoe klein ook, maar oprecht.

Folkert de Jong is dominee en schrijft voor Micha Nederland regelmatig een scherpe blog over gerechtigheid. Hij gaat theologische thema’s niet uit de weg en neemt ons mee in de zoektocht naar het Koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid.

 

bronnen: 

[1]      Al is dat op zichzelf al erg genoeg, gezien dit rapport: https://www.ipcc.ch/reports/

[2]     http://www.oceanhealthindex.org/methodology/components/trash-pollution

[3]     https://www.ipbes.net/sites/default/files/downloads/spm_unedited_advance_for_posting_htn.pdf

[4]     https://cip.nl/72224-pkndominee-hekelt-politiekcorrectheid-bij-pkn-ze-zitten-in-een-identiteitscrisis 

[5]     https://www.volkskrant.nl/wetenschap/de-klimaatjournalist-die-in-de-ban-van-het-tegengeluid-raakte-ik-ben-een-roepende-in-de-woestijn-geworden~b3a12be6/