Hoe ‘duurzaam’ een hol en betekenisloos containerbegrip werd

duurzaam

Activisten: herrieschoppers of strijders voor gerechtigheid? Boeren: vrienden of vijanden van de natuur? Christenen: apathische neokolonialisten of navolgers van Christus? Zo zou ik het hele alfabet kunnen volmaken. Woorden zijn niet neutraal. We hebben er associaties bij die afhangen van ons wereldbeeld. Het gevoel bij een term heeft vaak weinig te maken met de betekenis. 

Deze column van Lysanne van de Kamp stond op 16 februari 2023 in het Nederlands Dagblad.

Goed punt

Dominee Martin Luther King was in de vorige eeuw een non-conformistische activist die zich uitsprak tegen racisme. Hij werd een martelaar en ging als een held de geschiedenisboeken in. Ook vrouwenstemrecht en de afschaffing van slavernij hebben we te danken aan activisten. 

Alle activisten krijgen in hun eigen tijd weerstand van de status quo. Enkele decennia later noemt echter niemand hen nog onredelijk, want ze maakten een goed punt. Natúúrlijk mogen vrouwen ook stemmen. Natúúrlijk zijn we tegen slavernij en racisme. En natuurlijk investeren we niet in fossiele energie?

Welk gevoel komt er bij u op als u aan klimaatactivisten denkt? Ik probeer eraan te wennen om mezelf ook klimaatactivist te noemen. Dat gaat niet vanzelf. Ik wilde me nooit associëren met het stereotype, maar inmiddels weet ik dat het schreeuwerige imago anders is dan de liefdevolle praktijk. Dus de vraag is: wil ik nalaten om te doen wat mijn hart verlangt (namelijk me uitspreken tegen ecocide) alleen maar vanwege onjuiste (voor)oordelen?

‘Alle activisten krijgen in hun tijd weerstand.’

Activisme voelt voor mij vergelijkbaar met de bezoeken die ik – jaren geleden alweer – aan mijn dementerende pake bracht (pake betekent ‘opa’ in het Fries). Vooraf keek ik er tegenop, het bezoek zelf was confronterend en achteraf was ik tóch blij dat ik was gegaan. Niet dat ik er plezier aan beleefde, maar het was een manier om uiting te geven aan de liefde en verbondenheid die ik voelde. 

Ik wist: als ik hier later aan terugdenk, dan ben ik blij dat ik ben gegaan. Niemand kiest activisme als hobby, maar dat neemt niet weg dat het waardevol is. Als mijn zoon me later vraagt waar ik was, dan kan ik zeggen: ik was op de plek waar we opstonden tegen onrecht, uit liefde.

Duurzaam

Ook ‘duurzaam’ is zo’n multi-interpretabel woord. Het betekent simpelweg dat iets is ingericht op een manier die (op de lange termijn) vol te houden is. Daar kan toch niemand tegen zijn? Helaas wordt de term gekaapt door bedrijven die het verkopen als een elitaire linkse hobby, waarmee het is gedegradeerd tot een lucratief onderdeel van de consumptiemaatschappij. 

Hoe langer het woord duurzaam bestaat, hoe meer het een containerbegrip wordt: hol en betekenisloos. Inmiddels profileert zelfs Shell zich als duurzaam bedrijf – een duidelijk signaal dat het duurzame ambitieniveau tot onder het dieptepunt is gezakt. 

Gelukkig is taal altijd in beweging. We vinden wel weer een nieuwe term, die de lading beter dekt. Zo kwam ik laatst het woord ‘diepgaande verandering’ tegen. Wat een mooi alternatief! Allesomvattender. Niet oppervlakkig. Het komt van binnenuit. Het gaat over onze ziel in plaats van ons gedrag.

Onze ziel 

duurzaam

Duurzaam is: vaker met het openbaar vervoer reizen en vegetarisch eten. En op dit soort manieren een steentje bijdragen aan een betere wereld (en intussen nog steeds drie aardbollen per jaar verbruiken). Diepgaande verandering is: ons gedrag zien als het spiegelbeeld van onze ziel. Hoeveel verwondering, respect en dankbaarheid heeft onze ziel nog voor Gods schepping? Diepgaande verandering is: anders denken, voelen, praten, bidden en dóén. Niet omdat het moet, maar omdat we het willen. 

En het is nog meer dan dat. Diepgaande verandering is ook: een onweerstaanbaar verlangen naar een bloeiende schepping. En dus naar herstel van wat we hebben kapotgemaakt. En dus naar een einde aan alle uitbuiting. Een verlangen zo groot dat we er acuut non-conformistische klimaatactivisten van worden. Als ik meer christenen in die rol zou zien, zou ik het woord ‘christenen’ eindelijk wat meer associëren met: navolgers van Christus.

Gerelateerd